“Nếu game thủ không muốn làm gì đó, hãy thỏa thuận ngầm với chính mình là làm việc đó ít ra 5 phút thôi. Sau 5 phút, game thủ sẽ thấy mình đang làm việc đó và không dừng lại nữa”, CEO Instagram san sớt.
Systrom không phải là người trước nhất nhắc tới chức năng của lề luật “5 phút” và các biến thể của nó. Nhưng nếu muốn tận dụng triệt để gợi ý của Systrom, ta cần phải hiểu vì sao bí quyết này lại hiệu quả tới vậy.
“Hầu hết sự trì hoãn là do lúng túng hoặc mâu thuẫn nội tại”, Christine Li, một nhà tâm lý học lâm sàng, cho biết. Ngay cả khi chúng ta có động lực để hoàn tất một việc thì sự lúng túng – sợ thất bại, chỉ trích hay stress – cũng khiến ta chùn bước.
Chúng ta muốn hoàn tất dự án nhưng cũng không muốn nỗi sợ kia trở thành hiện thực. “Sự mâu thuẫn này khiến ta chẳng thể tiến lên được, và điều đó khiến chúng ta chững lại với sự trì hoãn, kể cả khi làm thế là vô lý”.
Nguyên tắc 5 phút sẽ giảm sút sự ức chế này, dụ chúng ta vào ý nghĩ đó là mình có thể nhúng tay phút giây vào một dự án mà không buộc ràng gì cả.
Vì thế ta có quyền quyết định cam kết của mình sau khi 5 phút chấm dứt, và điều này làm tăng cảm giác tự chủ và ra quyết định chủ quyền, chứ không phải cảm giác bị buộc phải làm gì đó mà ta không thực thụ muốn làm.
Phương pháp này cũng làm giảm sút cái mà các nhà tâm lý học gọi là “phí tổn của một hoạt động”, gồm có phí tổn về cảm xúc (lúng túng hoặc lo lắng), phí tổn thời cơ (không thực hành được các hoạt động khác), và phí tổn nỗ lực (hoạt động này khiến ta mỏi mệt thế nào).
Động lực thực hành một hành động sẽ tăng lên khi các phí tổn này giảm đi. Vì thế so với một giờ làm việc, quãng thời kì chỉ 5 phút sẽ biến một gánh nặng thành cái gì đó mau chóng và lý thú.
Điều cốt yếu của lề luật 5 phút nằm ở chỗ vì sao chúng ta lại tiếp tục sau khi 5 phút chấm dứt một khi đã bắt tay vào việc. Một phần lý do là kỳ vọng về cách chúng ta cảm nhận trong suốt một hoạt động thường không chính xác. Một khi game thủ khởi đầu, game thủ thường có thái độ hăng hái hơn so với mình mường tượng.
Ví dụ, nghiên cứu cho thấy nhìn chung các học sinh nữ tin rằng họ học toán kém hơn so với các học sinh nam. Tuy nhiên sự dị biệt về giới lại biến mất khi họ được khảo sát về tài năng và sự lo lắng trong một bài đánh giá toán.
Điều đó cho thấy kỳ vọng của các học sinh nữ về những cảm xúc thụ động đối với môn toán không giống với cảm xúc thực của họ khi họ làm toán.
Hơn nữa, hồ hết các hoạt động, kể cả rửa bát hay đánh giá chính tả một bài viết, cũng đều tạo ra trạng thái “dòng chảy”, một thuật ngữ do nhà tâm lý học Mihaly Csikszentmihalyi đặt tên và tạo ra.
Trong trạng thái này, chúng ta trở thành mài miệt với một hoạt động tới nỗi quên hết mọi thứ xung nói quanh nói quẩn, khiến thời kì như thể đang trôi rất nhanh. Dòng chảy này nhiều tài năng sinh ra hơn ở các hoạt động nhiều thách thức và kích thích.
Rốt cuộc thì, bí quyết 5 phút của Systrom quay nói quanh nói quẩn câu hỏi làm thế nào để ta kiểm soát được công việc của mình.
Sau 5 phút làm việc giao hội cao độ, một dự án lớn vẫn là một dự án lớn – nhưng khi đã vượt qua được trở lực ban sơ, nó sẽ không còn là điều chẳng thể nữa.
Đinh Vân
Theo Trí Thức Trẻ
