Mối quan hệ lấp lửng
Google thu thập dữ liệu chuyên sâu từ hơn 1 tỷ người và sử dụng chúng để cá nhân hóa mọi thứ, từ kết quả tìm kiếm tới video gợi ý trên YouTube hay những lăng xê trực tuyến mà người chơi nhìn thấy khi lướt web. Sự kiểm soát diện tích lớn của Google về dữ liệu người dùng làm dấy lên câu hỏi về chống độc quyền.
Đầu năm ngoái, Daniel Sokol, giáo sư luật tại Đại học Florida , đã ban bố một thông báo khoa học cho rằng Google sử dụng dữ liệu người dùng là hợp lí. “Chẳng có lý do gì để phải quan tâm tới vấn đề này”, Giáo sư Sokol kết luận sau khi nhấn mạnh ông và các đồng nghiệp không nhận bất kỳ khoản tài trợ nào cho công trình nghiên cứu này.
“Nếu nhận tiền tài trợ, có nhẽ tôi và các đồng tác giả đang nhâm nhi món cốc tai Mai Tais cùng gia đình và người chơi hữu trên một bãi biển ở Hawaii. Tuy nhiên, chúng tôi đã chối từ nó”, ông Sokolm, người có mối quan hệ tài chính khá rộng rãi với Google, san sẻ.
Theo Nhật báo Phố Wall (WSJ), Giáo sư Sokol là trạng sư bán thời kì tại đơn vị luật Wilson Sonsini Goodrich & Rosati ở Thung lũng Silicon và Google là một trong số những đối tượng mua hàng. Đồng tác giả của ông trong thông báo năm 2016 cũng là đối tác của đơn vị luật ông làm việc. Tuy nhiên, họ chối từ giải đáp báo chí về vấn đề này.
Thông tin của tờ WSJ còn nhấn mạnh vào bốn tuần 9/2013, ông Sokol đã làm việc với Rob Mahini, một trạng sư cao cấp của Google để lên kế hoạch cho một cuộc hội thảo trực truyến về vấn đề bằng sáng chế. Ông Mahini lên danh sách những giáo sư tham dự và đề nghị ông Sokol gửi lời mời tới họ. Khi quá trình thuyết phục gặp mặt gian truân, Sokol đã đề xuất Google đưa ra một số “động viên”.
Ông Sokol chối từ giảng giải động viên ở đây là gì trong khi Google khẳng định họ không trả tiền để mời các giáo sư tham dự. Tuy nhiên, sau khi hội thảo chấm dứt, một trợ lý của Google hỏi ông Sokol về hóa đơn. Câu giải đáp là “5.000 USD, như lần trước”.
Chi tiền không nhớ tiếc tay cho các nghiên cứu khoa học
Trong thập kỷ qua, Google đã tài trợ phí cho hàng trăm công trình nghiên cứu khoa học trong hàng loạt lĩnh vực khác nhau, với mức tiền ngả nghiêng từ 5.000 tới 400.000 USD. Thậm chí, một số nhà nghiên cứu còn chuẩn y Google tiếp cận các công trình trước khi chúng được ban bố để gã đồ sộ này đưa ra những gợi ý chỉnh sửa. Tuy nhiên, không phải lúc nào các giáo sư danh tiếng cũng sửa theo ý Google dù phần đông trong số họ chối từ tiết lậu các mối quan hệ tài chính giữa mình với gã đồ sộ công nghiệp.
Giáo sư luật Paul J. Heald của Đại học Illinois đã đưa ra ý nghĩ đó về bản quyền mà ông nghĩ sẽ bổ ích cho Google và nhận được khoản tiền tài trợ 18.830 USD. Trong thông báo được xuất bản năm 2012, nhà tài trợ của Heald đã không được đề cập tới.
“Số tiền này không tác động tới công việc của tôi vì Google không đưa ra bất kỳ điều kiện nào. Họ bảo: ‘Nếu ông lấy 20.000 USD này để mở một khu chợ bánh rán, chúng tôi cũng sẽ chẳng làm gì ngoài việc ngừng tài trợ cho ông bất kỳ món tiền nào khác’”, Heald nhớ lại.
Theo hai cựu viên chức của Google, trong đó có một người chuyên trách vận động hành lang, các quan chức Google ở Washington đã thu thập danh sách các nghiên cứu học thuật, bao gồm chủ đề, tóm lược và dự tính ngân sách dành cho chúng trước khi tìm kiếm những người chuẩn bị tiến hành nghiên cứu đó.
Google truyền bá các nghiên cứu mà họ hỗ trợ tới các quan chức chính phủ và thỉnh thoảng là tài trợ phí đi lại cho các giáo sư để họ gặp mặt trợ lý của các quan chức và nói về nghiên cứu đó. Ví dụ, một nghiên cứu đã được Google sử dụng để tự vệ sau cáo buộc độc quyền của Uỷ ban Thương mại Liên bang năm 2012.
Tuy nhiên, không phải lúc nào phương pháp này của Google cũng chiến thắng. Tháng trước, các nhà quản lý châu Âu đã đưa ra án phạt kỷ lục 2,71 tỷ USD cho Google vì cố tình gây có hại cho tình địch bằng việc hạn chế hiển thị thông báo về kẻ thù trong kết quả tìm kiếm của mình. Google phủ nhận mọi cáo buộc.
Nước cờ tinh tướng và hiệu quả
Việc tài trợ cho các nghiên cứu nhằm thu về kết quả thuận lợi phục vụ quá trình vận động hành lang đang tỏ ra khá hiệu quả ở Washington D.C, nơi vẫn được coi là sân sau của Thung lũng Silicon. Thành quả của quá trình này là những chế độ có lợi cho Google. Tuy nhiên, tài năng vận động hành lang của Google đã vượt khỏi tầm kiểm soát của chính phủ và càng ngày càng khó phát hiện.
Nói về việc hỗ trợ các nghiên cứu, Google cho rằng: “Kể từ khi ra đời, chúng tôi luôn duy trì mối quan hệ nghiêm ngặt với các trường đại học và viện nghiên cứu đồng thời kiểm tra cao sự chủ quyền và toàn vẹn của họ. Chúng tôi rất vui khi hỗ trợ các nhà nghiên cứu trong lĩnh vực khoa học máy tính và các vấn đề về chế độ, trong đó có bản quyền, hòa bình ngôn luận và giám sát cũng như hỗ trợ tăng mạnh ngôn ngữ ủng hộ các nguyên lý của một không gian Internet mở”.
Hiện tại, Google kiếm được gần 80 tỷ USD mỗi năm ưng chuẩn việc bán lăng xê, cốt tử trên 7 item lôi cuốn hơn 1 tỷ người dùng mỗi bốn tuần bao gồm Gmail, YouTube và Google Maps. Công cụ tìm kiếm của Google xử lý hơn 90% số lượt tìm kiếm trực tuyến toàn cầu. Hệ điều hành Android dự định sẽ được dùng trên 1,3 trong tổng số 1,5 tỷ máy tính bảng sáng ý được bán trong năm nay.
Thông qua các item khác nhau, Google thu thập thông báo sâu rộng của người dùng, ghi lại từ lịch sử tìm kiếm tới các mối quan hệ, chỗ ở hãy mối quan tâm…. Thông tin người dùng nhiều tới mức chính bản thân Google cũng không biết hết được diện tích của chúng. Tuy nhiên, Google tài trợ cho các giáo sư đưa ra nghiên cứu cho rằng việc thu thập dữ liệu người dùng là “trao đổi công bằng” cho những phục vụ không tính phí mà gã đồ sộ này cung cấp.
Google cũng tài trợ cho 100 nghiên cứu về vấn đề chế độ công từ năm 2009, được thực hành bởi nhiều tác giả khác nhau, từ nhóm tham vấn, trọng điểm nghiên cứu tới các trường đại học. Tuy nhiên, hồ hết các nghiên cứu này không tiết lậu đơn vị hỗ trợ tài chính phía sau trong khi số tiền ngả nghiêng từ 5.000 tới 400.000 USD, quá nhỏ so với Google.
Tuy nhiên, cái giá mà các nhà nghiên cứu phải trả đắt hơn thế nhiều. Trong một bài viết trên tập san khoa học của trường Harvard, Robin Feldman, giáo sư Đại học California, nhấn mạnh việc nhận các khoản tiền tài trợ của những đơn vị như Google có thể khiến các nhà khoa học trở thành những người vận động hành lang thay vì là các học giả.
Bà Feldman và các nhà phê bình khác cho rằng việc nhận tiền từ một đơn vị được lợi từ quá trình nghiên cứu có thể cho thấy sự xung đột lợi ích và làm giảm uy tín học thuật. Daniel Crane, giáo sư luật trường Đại học Michigan, cũng kiểm tra: “Tiền là tốt nhưng nó cần kiếm được trong quá trình nghiên cứu khách quan”. Giữ ý kiến này, Crane đã chối từ lời đề xuất tài trợ của Google cho nghiên cứu chống lại các quy định chống độc quyền của các công cụ tìm kiếm trên Internet.
Trả tiền cho các nghiên cứu học thuật từ lâu đã là công cụ gây tác động của các tập đoàn Mỹ trong ngành công nghiệp thực phẩm, dược phẩm và khí đốt. Hàng loạt bê bối tác động tới những kết quả nghiên cứu mâu thuẫn trong y khoa khiến nhiều tập san chuyên ngành, các viện nghiên cứu và trường Y đề nghị công khai danh tính đơn vị và số tiền họ tài trợ cho các nghiên cứu. Các nhà tài trợ cũng bị cấm hoàn toàn việc can thiệp vào các công trình.
Ngành công nghiệp công nghiệp cao của Mỹ cũng đang trong thời đoạn bùng nổ và những đơn vị hàng đầu trong lĩnh vực này cũng mạnh tay tài trợ cho các nghiên cứu khoa học, nhằm phục vụ lợi ích của mình hoặc tiến công tình địch. Microsoft tài trợ cho nghiên cứu của giáo sư Harvard Ben Edelman, tác giả của công trình nghiên cứu cáo buộc Google lạm dụng sự cai trị của mình trên Internet.
Nhà sinh sản chip Qualcomm thì tài trợ cho những nghiên cứu nhằm tạo lợi thế cho cuộc chiến pháp lý chống lại Google trong lĩnh vực bằng sáng chế. Trong khi đó, các đơn vị viễn thông như Verizon Communications Inc. và AT&T Inc. cũng tài trợ cho các nghiên cứu chống lại Google. Tuy nhiên, họ chối từ giải đáp mọi câu hỏi tác động tới quá trình này.
Dù là nạn nhân của nhiều đòn công kích nhưng Google đích thực là bậc thầy trong việc tận dụng những bộ óc ưu việt. Thông qua quá trình tìm kiếm và tài trợ cho những giáo sư cùng ý kiến, chương trình của Google được kiểm tra là tinh tướng nhất trong ngành công nghiệp công nghiệp cao. Gã đồ sộ này không chỉ tài trợ cho nghiên cứu mà còn chi tiền cho các hội nghị, đơn vị nghiên cứu chủ quyền hay các nhóm thương nghiệp để thu về lợi ích lâu dài.
Theo Linh Anh
Trí thức trẻ
