Giữa thập niên 80 của thế kỷ trước, cuộc chiến chống ma túy của chính phủ Mỹ đang lên đến đỉnh điểm. Đâu đâu khắp vùng lân cận St. Louis, người ta cũng có thể bắt gặp gỡ những đứa trẻ vướng mình vào tệ nạn.
Thế nhưng dì của Hadiyah-Nicole Green, Ora Lee Smith, là một loài người đầy nghị lực. Bà cùng chồng mình đã nhận nuôi Green từ lúc cô còn là một đứa trẻ 4 tuổi, mồ côi, cho đến khi cô tốt nghiệp Đại học Alabama A&M University với điểm số 3,84/4.
Riêng môn Vật Lý, Green đạt điểm tuyệt đối 4/4. Suốt quá trình học tập cho đến khi chính thức cầm tấm bằng kỹ sư y sinh, Green được tài trợ bởi một học bổng toàn phần. Mặc dù vậy, niềm vui của cô gái da màu không kéo dài quá lâu…
Dì Ora Lee Smith đã nhận nuôi dạy Hadiyah-Nicole Green, từ khi cô còn là một đứa bé 4 tuổi
Chỉ một ngày sau lễ tốt nghiệp, dì Ora gọi Green lại để nói với cô rằng mình đang mắc một căn bệnh. Bà gọi đó là một loại “ung bứu của nữ giới”, và đã chối từ điều trị vì không muốn chịu đựng công dụng phụ của thuốc. Chẳng ai, kể cả những người trong gia đình, biết chính xác căn bệnh của dì Ora, nhưng đó có thể là ung bứu buồng trứng hoặc ung bứu cũ rích tử cung.
Mùa hè năm đó, Green chỉ có thể chứng kiến căn bệnh xoá sổ sức khỏe của bà. Cô vô cùng kinh ngạc khi nhận thấy các thầy thuốc phải bó tay trước căn bệnh của dì mình. Điều độc nhất họ có thể làm đề nghị bà sử dụng những cách thức hóa trị độc hại, thứ mà sẽ gây đớn đau cho bệnh nhân hơn cả những gì họ đang phải chịu đựng.
Ba 04 tuần sau, dì Ora mệnh chung.
Tưởng hạn độ trong những 04 tuần ngày sau đó, nỗi đau sẽ trôi qua dần. Nhưng chỉ ba 04 tuần sau, Green tiếp tục phải đón nhận thêm một tin sét đánh nữa: Chú cô, chồng của dì Ora cũng nhận chẩn đoán ung bứu. Không giống như vợ mình, ông Lee đã ưng ý sử dụng hóa trị. Green rời Đại học California Davis, chuyển về St. Louis để săn sóc cho ông.
Một lần nữa, Green phải chứng kiến ung bứu xoá sổ thân thể chú mình. Hóa trị đã khiến ông giảm hơn 90 kg, rụng hết óc, lông my và cả chân mày. Móng tay của chú Lee chuyển sang màu đen, và da ông “trông giống như bị đặt lên bếp nướng, thật kinh khủng”, Green nhớ lại.
Chứng kiến sự đổi thay của chú Lee là một trong những phút chốc riêng biệt trong cuộc đời làm nhạt phai được niềm máu nóng vốn cháy bỏng trong Green.
“Khi tôi săn sóc dì tôi, tôi đã nghĩ rằng phải có thứ gì đó tốt hơn dành cho bà chứ, tốt hơn việc chết dần như thế này”, Green nói. “Rồi đến lúc phải nhìn chú trải qua hóa xạ trị, tôi lại nhận thấy rằng điều trị kiểu này chẳng tốt hơn là mấy, thậm chí còn tệ hơn là đằng khác”.
***
Green không được tập huấn bài bản về ung bứu, nhưng cô đã đặt mối quan tâm khác lạ đến laser và quang học trong kỳ tập sự ở NASA.
“Tôi nghĩ rằng chúng ta có kỹ năng nhìn thấy một đồng xu trên mặt đất, từ ngoài môi trường vẫn biết nó sấp hay ngửa. Chúng ta có thể gọi đến một nơi bất kỳ trên quả đât, mà chỉ làm đổ chuông độc nhất một chiếc máy tính bảng chúng ta muốn. Nhưng rồi chúng ta phải bơm thuốc cho cả thân thể chỉ để điều trị một khối u. Đối với tôi điều này quá lỗi thời”, cô nói.
Không ưng ý thực tại đó, Green đã phác thảo ngay một ý nghĩ đó vào trong sổ của mình: Một dung dịch lỏng chứa các hạt tí hon được tiêm trực tiếp vào khối u. Sau đó, cô dùng tia laser để chiếu vào đó, làm nóng khối u lên và giết mổ chết tất cả các tế bào ung bứu.
Không giống như hóa hay xạ trị, cách thức này chỉ có công dụng cục bộ với riêng khối u. Nó không thúc đẩy đến tế bào mạnh bạo trong thân thể, do đó, giảm đáng kể các công dụng phụ cho bệnh nhân.
Bây giờ đã 15 năm trôi qua, cách thức điều trị của Green đã từ trên giấy đi ra ngoài đời thực. Cô đã tạo ra liệu pháp điều trị ung bứu bằng laser của mình đến version 2.0, điều trị được cả ung bứu di căn.
“Có một cách đốt hơn để điều trị ung bứu”, Green phản hồi khi nói về ngành ung bứu học đương đại.
Đây là một tuyên bố táo tợn, của một cô gái mới 36 tuổi vừa hoàn tất nghiên cứu tấn sĩ cách đây 5 năm. Green vẫn còn trẻ trong lĩnh vực của mình. Đôi mắt nai và đẳng cấp phấn kích khiến cô trông còn trẻ hơn nữa.
Tiến sĩ Green phía sau một thiết bị laser quang học, lĩnh vực nghiên cứu cô đã quan tâm từ khi tập sự tại NASA
Phiên bản 1.0 của cách thức điều trị mà Green tạo ra được gọi là Liệu pháp nano hoạt hóa bằng laser (LANT- laser-activated nanotherapy). Nó đúng là cách thức điều trị cục bộ như phác thảo ban sơ của cô. Ánh sáng laser làm nóng các hạt nano đã được tiêm trực tiếp vào khối u, giết mổ chết tế bào ung bứu.
Một đợt điều trị bằng LANT kéo dài 10 phút có thể khiến khối u ở chuột co lại gần như hoàn toàn. Kết quả được Green ban bố trên tập san International Journal of Nanomedicine.
“Bạn có thể nhìn thấy khối u biến mất, sau một lịch trình điều trị kéo dài 15 ngày”, Green nói. LANT đã chuẩn bị cho thử nghiệm trên người, nhưng Green cần phải gây quỹ tài trợ chí ít 9 triệu USD trước khi có thể chiêu mộ các tự nguyện viên.
Còn FLALANT (fluorescently-labeled bodies and laser-activated nanotherapy), version 2.0 của liệu pháp điều trị, được Green tạo ra cho các loại ung bứu di căn. Nó có nghĩa là “Đánh dấu huỳnh quang thân thể và điều trị nano hoạt hóa bằng laser”, cách thức phối thích hợp liệu pháp laser với các loại thuốc gọi là kháng thể.
Các kháng thể này đã được Cục Quản lý thực phẩm và dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) hài lòng . Chúng rất nhiều chủng loại và có thể tùy phối với nhau, nhằm điều trị các loại ung bứu khác nhau.
Các kháng thể lưu thông trong thân thể như một chuỗi hệ thống vệ tinh GPS, tìm đến tế bào ung bứu, gắn mình vào chúng và xoá sổ. Kháng thể được cho là một cách hiệu quả để nhắm mục đích những khối u và thương tổn gây ra bởi ung bứu mà các thầy thuốc thậm chí còn chưa tìm ra chúng.
Cũng không lạ lẫm là mấy, các kháng thể này đã và đang được sử dụng trong liệu pháp miễn nhiễm , một thiên hướng điều trị ung bứu mới đầy hẹn bằng cách kích thích chuỗi hệ thống miễn nhiễm của thân thể chống lại ung bứu.
Thế nhưng, có một điểm khác có thể được coi là vượt trội trong cách thức FLALANT của Green. Thay vì chỉ hy vọng các kháng thể xoá sổ tế bào ung bứu, cô sử dụng các kháng thể để di chuyển các hạt nano đến khối u.
Về mặt kỹ thuật, Green đã tích thích hợp thêm cho các kháng thể một tính năng lạ mắt. Cô nhuộm chúng bằng một loại màu huỳnh quang, sao cho khi các thầy thuốc sử dụng kỹ thuật tự sướng y tế, họ có thể nhìn thấy các kháng thể gắn vào tế bào ung bứu sáng lên bên trong thân thể bệnh nhân.
Nhờ thế mà các thầy thuốc có thể biết được khối u và các tế bào ung bứu đang ở đâu. Giống như trong version LANT 1.0, họ sẽ lại sử dụng laser để làm nóng các hạt nano bên trong các kháng thể, qua đó giết mổ chết tế bào ung bứu.
LANT khiến khối u trên chuột biến mất gần như hoàn toàn, sau một lịch trình điều trị kéo dài 15 ngày
Với việc chứng minh tính hiệu quả của cách thức FLALANT, Green đã nhận được 1,1 triệu USD tài trợ từ Bộ Cựu chiến binh Hoa Kỳ để tạo ra nó đến một thử nghiệm trên người.
Green chưa ban bố kết quả nghiên cứu trong thời đoạn mới, nhưng trước đó với thử nghiệm trên chuột, nó đã làm giảm 40% kích tấc khối u chỉ trong 2 ngày. So sánh với liệu pháp miễn nhiễm nói riêng, kết quả tương tự chỉ có được sau một vài 04 tuần.
Phương pháp điều trị này có vẻ như rất hẹn, Mario Curti, một chuyên gia ung bứu học tại Trung tâm y tế Los Alamitos, California cho biết. Điều trị ung bứu chỉ nhắm đến tế bào ung bứu mà không gây công dụng phụ từng được coi là “Chiếc Chén Thánh” trong ung bứu học.
Nhưng Curti cũng chỉ ra trong suốt nhiều thập kỷ qua, đã có nhiều nỗ lực để làm điều tương tự, và hầu như mọi người đều gặp gỡ gian nan trong việc có được nguồn tiền tài trợ và đưa nó ra ngoài hoạt động mua bán. “Tôi rất khen ngợi Green”, Curti nói. “Nhưng có một thực tại là cô ấy đang phải rất nỗ lực”.
Dĩ nhiên là Green biết rõ những điều này, có điều cô không hề sờn. Green đã quá quen với những thử thách. Cô là người trước tiên trong gia đình học đại học, 1 trong 66 nữ giới da màu trước tiên ở Mỹ nhận được bằng tấn sĩ vật lý, tính từ năm 1973 đến năm 2012.
Sau tốt nghiệp, cô được nhận ngay vào làm phó giáo sư tại Đại học Tuskegee, và điều hành một phòng thí nghiệm riêng. Đó là một vinh diệu mà nhiều người đã phải mất nhiều năm mới làm được, sau khi mải mê làm nghiên cứu sau tấn sĩ, dịch vụ cho các giáo sư khác.
Năm ngoái, Green đã có một sáng kiến chưa từng có tiền lệ, cô thành lập một doanh nghiệp phi lợi nhuận mang tên chính mình để gây quỹ cho quá trình thử nghiệm nghiên cứu. Mục đích của cô là làm sao mang cách thức điều trị ung bứu có giả cả phải chăng, tiếp cận được những người Mỹ gốc Phi, những người vẫn đang chết vì ung bứu nhiều hơn người Mỹ da trắng.
Green đã có một sáng kiến chưa từng có tiền lệ, cô thành lập một doanh nghiệp phi lợi nhuận mang tên chính mình để gây quỹ cho quá trình thử nghiệm nghiên cứu
Thế nhưng, công việc trước mắt khá gian nan. Green phải gây được một quỹ lên đến 130 triệu USD, nếu cô muốn đưa cả hai cách thức trị liệu của mình vượt qua được những đề nghị của FDA và xuất hiện ngoài trị trường.
Green nói rằng cô đã lớn lên với nhận thức thâm thúy về người giàu và người nghèo. Chú Lee, người cưu mang cô là một tài xế tài xế chuyển vận cho Coca Cola. Dì Ora làm mướn việc thu dọn. Bà từng dẫn Green theo khi đến dọn nhà cho một giáo hội trưởng địa phương.
Cô nhớ như in lần đó dì đã chỉ dẫn mình làm việc dọn vệ sinh, với ý định dạy cô một công việc để kiếm thêm tiền trong ngày mai. Khi đó, cô gái trẻ Green đã cười giễu cợt bà.
Nhưng hiện thời, Green chỉ ước rằng dì Ora và chú Lee đã có kỹ năng tiếp cận với điều kiện săn sóc y tế tốt hơn. Dì Ora đã không được chẩn đoán, cho đến khi ung bứu của bà đã ở vào thời đoạn nặng. Đó cũng là điều khiến bà e dè khi phải trò chuyện với mọi người về những gì mình đang phải trải qua.
Một vấn đề phổ quát trong cộng đồng người Mỹ gốc Phi, Marvella Ford, phó giám đốc đảm đang những bất bình đẳng trong điều trị ung bứu tại Trung tâm Ung thư Hollings, Đại học Y Nam Carolina nói.
Cũng có một vấn đề dễ chơi hơn sống sót ở đây: phí. Chú Lee của Green đã nhận được chẩn đoán sớm hơn dì Ora, nhưng ông không cũng không tiếp cận được các giải pháp điều trị tốt nhất.
Chú Lee của Green, cũng là một điển hình cho những bệnh nhân ung bứu người Mỹ gốc Phi, không nhận được săn sóc y tế tốt nhất
FLALANT, cách thức điều trị thứ hai mà Green đang tạo ra có một mục đích chính là rút ngắn thời kì của liệu pháp miễn nhiễm, qua đó giảm được cả phí và các công dụng phụ cho bệnh nhân.
Trong khi liệu pháp miễn nhiễm ít gây xâm lấn hơn so với cách thức hóa trị và xạ trị, nó có thể kích thích chuỗi hệ thống miễn nhiễm làm việc quá mức, dẫn đến viêm khớp, viêm đại tràng, ruột và nhiều tình trạng nghiêm trọng khác.
Thêm vào đó, theo một phác đồ điển hình của liệu pháp miễn nhiễm, mỗi một mũi tiêm sẽ có giá từ 5.000-10.000 USD. Cứ mỗi 2-3 tuần, bệnh nhân sẽ phải tiêm một mũi cho đến hết phần đời còn lại của mình. Mặc dù có những chương trình hỗ trợ bệnh nhân tiếp cận với liệu pháp miễn nhiễm, nhưng để thương nghiệp hóa nó vẫn là một thử thách lớn.
Green nói cô “cực kỳ” tin tưởng cách thức điều trị của mình sẽ đạt được hiệu quả trên người. Nhưng cô cũng biết rằng mình sẽ không lôi cuốn được nhiều sự lưu ý trong lĩnh vực này, trừ khi cô xuất bản thêm nhiều bài báo nghiên cứu hơn nữa.
Warren Chow, một giáo sư lâm sàng có nhiều năm kinh nghiệm làm việc tại phòng ban Ung thư học thuộc Hệ thống y tế City of Hope, Hoa Kỳ khẳng định lại điều này. “Một ý nghĩ đó [được nói ra] nghe có vẻ tuyệt. Nhưng vấn đề là mọi thứ sẽ chỉ là vớ vẩn, cho đến khi nó được phê duyệt [kỹ lưỡng và xác nhận] bởi các nhà nghiên cứu khác”, ông nói.
Green cũng đã từng phải đối mặt với những sự ngờ vực này trước đó, khác lạ là từ phía các nhà nghiên cứu ung bứu khác và các thầy thuốc từng tham dự vào lĩnh vực này nhiều thập kỷ.
Nhưng James Lillard, phó trưởng khoa nghiên cứu và là đồng nghiệp của Green tại Trường Y Morehouse, dự báo cô sẽ chống lại được những định kiến trong lĩnh vực ung bứu học. Thường thì những định kiến ấy sẽ tiến công những nhà khoa học quá trẻ với những ý nghĩ đó quá đột phá như Green.
Ông nói rằng rút cuộc, những dữ liệu từ nghiên cứu của cô sẽ tự nó nói lên tất cả.
Lillard đã theo dõi con đường nghiên cứu của Green từ khi cô còn là một học sinh. Ông gọi cô là “một nhà khoa học mạnh mẽ, được tập huấn tốt và có lòng nhiệt tâm”. Bất kể một trở lực nào Green phải đối mặt cũng sẽ chỉ tiếp thêm động lực cho cô ấy mà thôi, Lillard nói.
Tham khảo Tonic
Theo Zknight
Trí Thức Trẻ
