Chiếc đĩa rộng 500 mét có tên FAST này đã giúp cho một khu vực nông thôn nghèo túng tự dưng trở thành trọng tâm trong công cuộc tìm kiếm sự sống ngoài Trái đất của Trung Quốc. Nhưng liệu viễn kính đồ sộ này có thể đích thực bắt được tín hiệu từ người ngoài hành tinh hay không?
“Trông nó thật là to đùng. Tôi chưa từng nhìn thấy một cái chảo sắt nào lớn như thế,” ông Fu, một viên chức 60 tuổi tại một công ty cung cấp quân lương đã nói, lúc này đang đứng tại một đài quan sát bằng gỗ để ngắm nhìn Kính viễn vọng hình cầu với khẩu độ 500 mét, gọi tắt là FAST, tại trọng tâm của thức giấc Quý Châu, thuộc phía Tây Nam khu vực nông thôn Trung Quốc.
“Nó đích thực giống như những gì người ta vẫn nói,” ông cho biết thêm, trong khi những hạt mưa đang lất phất trên cặp kính.
Khách ngao du đang tham quan Kính viễn vọng hình cầu với khẩu độ 500 mét, gọi tắt là FAST
Ông Fu là một trong số khoảng 50 những vị khách ngao du đang cầm ô quan sát Kính viễn vọng FAST vào một bốn tuần ngày Năm vừa rồi. Chiếc đĩa này được kiến tạo để phục vụ dò xét và vẽ bản đồ môi trường, đồng thời để lắng nghe những tín hiệu từ sự sống ngoài Trái đất, bởi tham vọng tìm hiểu môi trường của Trung Quốc thời kì gần đây đang ngày một lớn dần.
“Tôi cũng muốn hỏi những người ngoài Trái đất rằng hành tinh của họ ra sao,” ông Fu san sẻ, trong khi đưa tay lên để lau mắt kính của mình để một thể quan sát. “Nhưng tôi cũng chẳng thể mường tượng được rằng trông họ sẽ thế nào.”
Gần đó, Liu Qingwen, một cậu bé 10 tuổi đến từ Quế Dương, trọng tâm của Quý Châu, thì có vẻ như chơi ham thích cho lắm nếu phải chạm mặt những người game thủ từ những thiên hà khác. “Cháu không thích chuyện trò với người ngoài hành tinh đâu,” Liu nói một cách ngượng ngập. “Họ là một mối đe dọa với nhân loại.”
Theo các số liệu của bảo tồn thiên văn, miếng sắt rốt cuộc đã được lắp đặt vào FAST đại dươngi đầu bốn tuần Bảy 2016, qua đó chấm dứt quá trình xây đắp (mặc dầu việc thi công chỉ được ban bố chính thức là hoàn tất vào bốn tuần Chín). Kính viễn vọng vô tuyến này vẫn còn cần một đôi năm nữa trước khi có thể đi vào hoạt động thường nhật, nhưng kích tấc của cả công trình đồ sộ này đã lôi cuốn được sự lưu ý của rất nhiều đứa ở khắp nơi trên quả đât. Với độ rộng 500 mét, đây là viễn kính vô tuyến lớn nhất quả đât, lớn hơn rất nhiều so với chiếc lớn nhất lúc trước: Đài quan sát Arecibo rộng 305 mét, thuộc về nước Mỹ và được đặt tại Puerto Rico.
FAST là một công trình lôi cuốn. Người ta đã mất khoảng 5 năm để xây đắp nó với tổng phí tổn lên đến con số 180 triệu USD, mặc dầu cũng đã có những nguồn tin cho rằng con số đích thực của viễn kính này còn lớn hơn rất nhiều. Trên đường đi đến đó, game thủ sẽ chạm mặt rất nhiều những người dân cày cùng đàn gia súc của họ qua những con đường huyện Bình Đường, một khu vực nông thông nghèo túng ở Quý Châu, với cây trồng và cỏ dại phủ kín những đồi xanh. Đường băng trường bay ở đó cũng là một phục vụ mới mở của công trình viễn kính này, với hai bên là các trạm xăng theo chủ đề tàu bay đang được xây đắp, cùng các trọng tâm ngao du khác.
Không chuẩn y bất kỳ thiết bị điện tử nào đến gần chiếc đĩa trong bán kính 5 kilomét. Các thiết bị như đồng đại dương, máy tính bảng, máy ảnh kỹ thuật số, v..v..) sẽ được cất giữ trong các ngăn tủ này.
Trong khi đó, có khoảng 9.000 người dân địa phương đã phải giải tỏa khi người ta phóng thích các khu vực xung vòng vèo FAST để ngăn mọi sự can thiệp từ bên ngoài của các thiết bị kỹ thuật số. Tất cả những khách đến thăm đều phải được đánh giá xem có chiếm hữu trang thiết bị kỹ thuật số trên người hay không trước khi được đi vào khu vực của FAST, nơi được chọn lọc nhờ lượng cư dân thấp và địa hình núi đồi nơi đó. Khá giống với các khu vực thiên văn siêu mẫn cảm khác như Kính viễn vọng Green Bank ở Tây Virginia, nơi tất cả các loại thiết bị máy tính bảng điện thoại và radio bị cấm hoàn toàn.
Một viên chức tạp dịch làm việc gần phòng bán vé ở FAST đã nói rằng thái độ của những người dân địa phương đối với việc dồn ép giải tỏa thường có sự cao thấp khác nhau giữa các thế hệ. Rất nhiều những người dân địa phương trẻ tuổi sẵn lòng mời chào những thời cơ nghề nghiệp mà chiếc đĩa này đã đem đến, theo lời của người dọn dẹp, trong khi đó thì những người già hơn thì lại hay kêu than khi phải mất đi những ngôi nhà cha truyền con nối của họ.
Người dân cày dắt gia súc trên những con đường thuộc huyện Bình Đường, một khu vực nông thân bần hàn ở Quý Châu.
Tuy vậy, trên cả sơn hà Trung Quốc, thì tham vọng tìm kiếm sự sống ngoài Trái đất của FAST đã tạo ra những làn sóng hăng hái và phấn chấn. Đồng thời được cống hiến bởi một bảo tồn thiên văn lớn gần đó, với những bức tượng người ngoài hành tinh kỳ dị với cái đầu hình củ hành. “Người ngoài hành tinh có nhẽ đã nỗ lực giao thông với chúng ta đến hàng chục năm rồi, nhưng chúng ta đã không nghe thấy họ,” cùng những lời tương tự như vậy xung vòng vèo những quầy trình bày ở bảo tồn.
Nhưng khi FAST đã hoàn toàn được đi vào hoạt động, thì có bao nhiêu kỹ năng nó sẽ thu nhận được những tín hiệu của người ngoài hành tinh?
Cha đẻ của chiếc đĩa, Nan Rendong, giám đốc khoa học của FAST, không hề tỏ ra ngại ngùng khi kể về tham vọng với tuyệt tác của mình. “Bởi đây là chiếc viễn kính khẩu độ đơn lớn nhất quả đât đặt tại một khu vực gần như hoàn toàn không bị nhiễu sóng vô tuyến, tầm thúc đẩy khoa học của nó đối với thiên văn học sẽ là cực kỳ lớn, và nó đích thực sẽ giúp làm nên một cuộc cách mệnh trong các ngành khác của khoa học thiên nhiên,” ông đã nói với báo chí Trung Quốc vào năm 2016.
Các chuyên gia nhìn chung đều công nhận rằng Nan hoàn toàn có cơ sở để tuyên bố như vậy. Những người xây đắp nên chiếc đĩa này đã đặt mục đích phát hiện ra được chí ít 1.000 sao xung mới; việc nghiên cứu những ngôi sao xoay vòng này có thể giúp chúng ta hiểu thêm được về các ngoại hành tinh (những hành tinh nằm ngoài hệ Mặt trời), khoảng cách trong môi trường, và những thiên thể như lỗ đen, cùng với những hiện tượng dải ngân hà khác. Nếu thắng lợi, nó sẽ thêm được một “mẻ” lớn vào danh sách 2.500 sao xung đã được tìm thấy cho đến nay.
“Mỗi khi có một sự tăng trưởng trong số lượng những ngôi sao xung đã được tìm thấy, thì chúng ta lại phát hiện ra những hiện tượng kỳ lạ hơn,” Dick Manchester, một nhà thiên văn học vô tuyến tại Tổ chức Nghiên cứu Khoa học và Công nghiệp đã nói với Motherboard. “Mục tiêu tìm ra thêm 1.000 ngôi sao xung mới là một mục đích rất thực tại. Nếu tăng gấp đôi được số lượng sao xung, chúng ta sẽ tìm ra thêm được rất nhiều những vật thể khó ngờ.”
Manchester bảo rằng việc phát hiện ra một ngôi sao xung bay xung vòng vèo một lỗ đen sẽ mang một ý nghĩa vô cùng hoành tráng, qua đó chuẩn y chúng ta có một cái nhìn thâm thúy hơn về những thiên thể bí hiểm của dải ngân hà này. Việc theo dõi các ngôi sao xung cũng có thể giúp chúng ta xác định sự sinh tồn cũng như giảng giải được bản tính của vật chất tối, loại vật chất chẳng thể được quan sát mà rất nhiều các nhà khoa học đều cho rằng chúng là nguyên tố lớn cấu thành nên cả dải ngân hà, mà ngày nay chúng ta vẫn chưa thể công nhận được. FAST cũng sẽ giúp chúng ta theo dõi sóng quyến rũ, những “gợn sóng” trong không thời kì được tạo ra bởi những vật thể gia tốc đồ sộ. Chiếc đĩa này cũng sẽ quét qua bầu trời để phát hiện các chớp sóng vô tuyến, là những mạch vô tuyến ngắn không rõ xuất xứ mà đến nay các nhà thiên văn học vẫn phải đau đầu vì chúng.
Nhưng nếu nói về những kỹ năng của FAST, thì rất nhiều người đã rất sáng sủa về tiềm năng thu nhận được những tín hiệu từ người ngoài hành tinh của nó. Peng Bo, giám đốc Trạm Quan sát Thiên văn Quốc gia Trung Quốc, đã tuyên bố rằng “Khả năng phát hiện nền hiện đại ngoài Trái đất của FAST sẽ mạnh hơn gấp năm đến mười lần so với các trang thiết bị ngày nay, bởi nó có thể nhìn đến được những hành tinh xa xôi hơn và tăm tối hơn.”
Douglas Vakoch, chủ toạ METI International, một công ty đang nỗ lực tìm cách giao thông được với sự sống ngoài Trái đất, đã nói với Motherboard rằng nỗ lực của FAST trong ngành này sẽ không chỉ bị giới hạn với mỗi những tín hiệu vô tuyến như kiểu “Này, chào game thủ!” từ những người sao Hỏa. Mà chiếc đĩa này sẽ còn giúp ích cho việc vẽ bản đồ phân phát hydrogen xuyên sốt qua cả dải Ngân hà và các thiên hà khác gần đó, và hiện tượng hydrogen chuyển đổi trạng thái sẽ là dấu hiệu cho thấy những hành tinh đó có thể duy trì được sự sống.
Vakoch cũng cho biết thêm rằng vì giới hạn của công nghiệp vô tuyến ngày nay, bất kỳ tín hiệu vô tuyến nào từ các nền hiện đại ngoài Trái đất được phát hiện bởi chiếc đĩa cũng sẽ phải đích thực đủ mạnh và được gửi đi một cách có chủ tâm nhằm mục đích giao thông, chứ không phải là những tín hiệu vô tuyến hay truyền hình được gửi đi một cách tình cờ.
“Chúng ta sẽ chỉ có thể tìm thấy được những loại tín hiệu mà FAST đang tìm kiếm: các tín hiệu băng hẹp, một thứ sẽ cần rất nhiều năng lượng đặt vào một loại máy phát,” ông nói. “một loại máy báo hiệu xuyên các tại sao, nói rằng: Chúng tôi ở đây.”
Tất nhiên sẽ chẳng có vấn đề gì trong việc hướng một chiếc đĩa đồ sộ lên bầu trời để lắng nghe, nhưng nếu sự sống đích thực có sinh tồn ngoài Trái đất, liệu trí óc của nó có giống với khái niệm về trí óc mà chúng ta vẫn thường hiểu hay không? Liệu nó sẽ có thứ công nghiệp để phát đi tín hiệu vô tuyến như chúng ta không? Liệu nó có muốn hay không? Và tại sao?
Rất nhiều những nguyên tố khác nhau cần phải được thống nhất để FAST có thể hấp thụ được một thông điệp đích thực có ý nghĩa từ một nền hiện đại ngoài Trái đất. Dù vậy, rất nhiều các nhà khoa học tin rằng kỹ năng có sự sinh tồn của sự sống ngoài Trái đất là rất cao. Manchester bảo rằng điều đó gần như “kiên cố sẽ xảy ra.”
“Sự sản xuất của Trái đất không phải là độc nhất. Dường như cách mà sự sống đã tiến hóa ở đây không có gì quá khác lạ. Nhưng những khoảng cách trong môi trường là rất mênh mông, và kỹ năng chúng ta có thể đàm luận với họ là quá nhỏ và gần như chẳng thể xảy ra.”
Không chỉ có những người làm ra FAST mới tin rằng đó là thứ đáng để lắng nghe. Tỷ phú người Nga Yuri Milner, người đã bỏ ra 100 triệu đô vào Breakthrough Listen, một dự án tìm hiểu các tại sao mà cũng tương tác đến việc lắng nghe các tín hiệu vô tuyến từ người ngoài hành tinh.
Người dân địa phương khoe hình ảnh chiếc đĩa đồ sộ.
Cả Manchester lẫn Vakoch đều gợi ý rằng nếu sự sống sáng dạ ngoài kia là có thật, thì kỹ năng rất cao là họ sẽ có nền công nghiệp vượt xa chúng ta. Và như vậy, thì họ sẽ có kỹ năng gửi được tín hiệu vô tuyến cho chúng ta rất dễ dãi, và có nhẽ thậm chí họ đã biết về sự sống trên Trái đất.
“Nền hiện đại của chúng ta mới chỉ tiến hóa được hàng chục nghìn năm,” Manchester nói. “Các nền hiện đại khác có thể đã có hàng tỷ năm để tiến hóa. Gần như kiên cố một điều rằng bất kỳ nền hiện đại khác nào mà chúng ta có thể tìm thấy cũng sẽ hiện đại vượt xa chúng ta ngày nay. Lịch sử của chúng ta trong công cuộc tiến hóa của dải ngân hà là cực kỳ nhỏ xíu.”
Theo Vakoch, nếu một nền hiện đại ngoài Trái đất chỉ cần hiện đại hơn chúng ta khoảng 300 năm – một con số quá nhỏ xíu trong chu trình tiến hóa – về mặt sản xuất công nghiệp mà nói, thì kỹ năng truyền thông của họ đã hiện đại đến mức khiến cho chúng ta gần như chẳng thể hiểu nổi rồi.
Các viễn kính trên các ban công một khách sạn gần bảo tồn FAST.
Vậy thì, kỹ năng nào để những nhân loại siêu hiện đại ngoài Trái đất có thể giao thông được với chúng ta duyệt FAST? Vakoch nói rằng mặc dầu nghe có vẻ như là một điều gì đó viển vông, nhưng những phám khá thiên văn lúc trước của chúng ta cũng đã một thời từng là tâm điểm của những lời chỉ trích như vậy.
Ví dụ, sau khi các ngôi sao xung được phát hiện vào năm 1967, chúng đã được đặt biệt danh là LGM (viết tắt của Những Người Xanh) bởi các nhà thiên văn học trước đó chưa một lần nhìn thấy bất kỳ thứ gì được làm bởi nhân loại lại có thể xung nhịp với tần suất đều đặn như thế. Ngoại hành tinh trước nhất được phát hiện là vào năm 1992, và hiện giờ thì chúng ta đã biết có rất nhiều những ngoại hành tinh khác có thể duy trì được sự sống. FAST gần như kiên cố sẽ giúp cho chúng ta được rất nhiều trong lịch sử ngành thiên văn.
“Chúng ta cần phải sáng sủa hơn trong công cuộc của mình. Tất cả những gì chúng ta đang tìm thấy đều hướng đến việc có sinh tồn sự sống ở ngoài kia”, Vakoch san sẻ. “Nhưng chúng ta hiện vẫn chưa thể tìm được bằng cớ trực tiếp rằng có vi khuẩn sinh tồn ngoài môi trường.”
Một khách tham quan 46 tuổi, người đã tự trình bày bản thân mình là Yu với tôi tại bảo tồn thiên văn FAST thì tỏ ra kiên cố.
“Tôi tin là chiếc đĩa sẽ tìm ra họ,” ông nói khi đang đứng gần một bức tượng người ngoài hành tinh màu xanh đang mìm cười. “FAST là một đột phá trong ngành tìm hiểu môi trường. Nếu là tôi, tôi sẽ gửi lời chào đến những người ngoài hành tinh, rồi bàn bạc với họ về cội nguồn sự sống và tiến hóa của loài người với họ. Tôi muốn biết họ đến từ đâu, và sẽ đi về đâu.”
Theo Hùng Vũ Spiderum
Trí Thức Trẻ
