ã 2 năm trôi qua kể từ ngày Nokia phải bán đi vong linh của mình. Di sản của vị cựu vương dế yêu một thời đã tan biến dưới tay Microsoft khi gã đồ sộ phần mềm thực hành các đợt thải hồi, đóng cửa nhà máy ào ạt. Tất cả những gì còn lại là dòng chữ “Nokia” trên những chiếc máy tính bảng của Foxconn.
Số phận của Nokia đã được định đoạt từ rất lâu trước khi hãng này phải tuyên bố bán lại mảng dế yêu cho Microsoft với giá rẻ mạt. Và đó là một hành trình đầy thảm kịch: nếu không phải là ông lớn cai trị hoạt động mua bán, Nokia đã không “chết” đớn đau tới vậy.
Nửa năm trước khi Apple ban bố iPhone, CEO Jorma Ollila từ chức để nhường lại địa điểm dẫn đầu cho Olli-Pekka Kallasvuo, một nhà chỉ huy kỳ cựu cũng đã gắn bó với Nokia gần 3 thập kỷ. Thị phần toàn cầu của Nokia là 35%, bỏ xa kẻ địch Motorola vừa “ăn may” với Razr. Gã đồ sộ Phần Lan lúc này chỉ có 2 điểm yếu cỏn con: không tham dự các trào lưu máy tính bảng nắp gập và máy tính bảng nghe nhạc do Motorola và Sony Ericsson làm chủ.
Thị trường điện thoại thông minh trong năm 2006 vẫn chưa khởi sắc: tổng số điện thoại thông minh bán ra trong cả năm chỉ là 48 triệu chiếc, thấp hơn cả doanh số iPhone mỗi quý trong những năm gần đây. Nói một cách chính xác, điện thoại thông minh nằm ngoài nhu cầu buôn bán của đại phần đông người tiêu xài. Với họ, “máy tính bảng sáng ý” là những vật phẩm đắt đỏ, xấu xí, tinh vi dành riêng cho đối tượng người dùng khối đơn vị. Ngập tràn trong trái đất của BlackBerry và Palm, Phố Wall không tin rằng điện thoại thông minh sẽ sớm trở thành một hoạt động mua bán công chúng như PC hay “dumb phone”.
Jorma Ollila, vị CEO huyền thoại đã đưa Nokia lên đỉnh cao dế yêu, đã từng nói: “Di động có thể giúp tăng chừng độ sử dụng Internet, và chúng ta đều sẽ hưởng lợi”.
Và quả thực là Nokia đã phát động cuộc đua 3G, nhưng lại chẳng thể tạo ra những chiếc máy tính bảng có thể lướt web dễ ợt.
Nhưng những kẻ đứng đầu hoạt động mua bán điện thoại thông minh lại không mang cùng một niềm tin với Phố Wall. Cùng với Motorola, Ericsson, Samsung và Psion, Nokia thành lập “gia đình” Symbian với tham vọng cao đẹp rằng tất cả các nhà sinh sản điện thoại thông minh sẽ quy tụ dưới một hệ điều hành độc nhất vô nhị. Nếu không có một tiêu chuẩn thông thường như Symbian, hoạt động mua bán điện thoại thông minh sẽ phân mảnh trầm trọng; người dùng và giới sản xuất áp dụng sẽ bị sẽ nhỏ ra hàng chục hệ điều hành có tính năng tương đồng nhưng không tương thích về chất lượng và mã nguồn.
Dưới sự dìu dắt của cả 3 ông lớn sáng lập lẫn các tên tuổi tới sau như LG, Fujitsu và Sharp, Symbian chóng vánh trở thành hệ điều hành áp đảo: chấm dứt năm 2006, hệ điều hành này chiếm đoạt tới 67% số điện thoại thông minh bán ra, gấp 4 lần kẻ địch đứng thứ 2 là Windows Mobile. Là người tiền phong cho dự án Symbian, Nokia cũng được hưởng miếng bánh lớn nhất: với thị phần 48%, những chiếc Nokia Symbian là khuân mặt thây mặt cho kỷ nguyên điện thoại thông minh trước khi iPhone ra đời.
Chỉ 6 04 tuần sau khi vị CEO huyền thoại Jorma Ollila trao lại quyền chỉ huy cho phó tướng Olli-Pekka Kallasvuo, Nokia bỗng dưng phải đối mặt với một kẻ địch chưa từng có chút kinh nghiệm nào trên lĩnh vực dế yêu. Tháng 1/2007, Steve Jobs khiến cho cả trái đất xốn xang khi ban bố iPhone tại sự kiện MacWorld.
So với điện thoại thông minh Nokia cùng thời, chiếc iPhone trước tiên có vô thiên lủng điểm yếu. Thậm chí, đây còn không phải là một chiếc máy tính bảng “sáng ý” đúng nghĩa như điện thoại thông minh Symbian: iPhone OS 1.0 không hỗ trợ cài áp dụng chủ quyền, thay vào đó chỉ hỗ trợ “áp dụng” nền web. Xét trên nhiều góc cạnh, iPhone là minh chứng cho sự non nớt của Apple: 14/15 tính năng bổ sung được Apple đưa lên iPhone 3G và iPhone 3GS sau này đều đã hiện ra trên chiếc N95 ban bố từ tận 2007.
So với 3 thế hệ iPhone trước tiên, N95 chỉ có một khuyết điểm độc nhất vô nhị: không có màn hình chạm màn hình.
Sau khi iPhone ra đời, CEO Nokia, Olli-Pekka Kallasvuo khẳng định: “Màn hình chạm màn hình hẳn nhiên là không của riêng ai cả. Chúng tôi đã đưa chạm màn hình lên hoạt động mua bán từ 5 năm trước, năm nay sẽ có thêm 5 mẫu Nokia chạm màn hình ra đời”.
Điểm yếu độc nhất vô nhị của Nokia sẽ bị bộ máy marketing của Apple khẩn hoang triệt để. Phố Wall, Thung Lũng Silicon và báo giới “nuốt” từng lời của Steve Jobs: bàn phím, bút stylus thuộc về dĩ vãng, màn hình chạm màn hình điện dung là ngày nay và mai sau. Với Phố Wall, iPhone là hiện thân của định nghĩa “PC bỏ túi”. Sự thật là chính Nokia mới là hãng sáng tạo ra chiếc điện thoại thông minh trước tiên, mới là hãng máy tính bảng trước tiên dám coi vật phẩm của mình là “một cỗ máy tính đa phương tiện”, mới là kẻ tiền phong cho cuộc cách mệnh 3G. Bất công thay, với người tiêu xài, định nghĩa “điện thoại thông minh trước tiên” nay lại thuộc về Apple. Công cuộc phổ cập điện thoại thông minh vốn do Nokia chủ xướng nay lại được gọi tên Steve Jobs.
Nhưng quả thực là nhờ có chạm màn hình mà trải nghiệm sử dụng trên iPhone khác hẳn với Nokia. Chất lượng trình phê chuẩn và email trên iPhone tốt hơn hẳn những chiếc Nokia thường ngày. Cuộc chơi điện thoại thông minh nay đã bị đổi thay về bản tính. Muốn đấu lại Apple, game thủ phải có cả 2 thứ: màn hình chạm màn hình và một bộ máy marketing lão luyện.
Đó đều là những bài toán Nokia bất lực chẳng thể giải được. Đi kèm với màn hình chạm màn hình của iPhone là một mức giá Nokia không bao giờ nghĩ tới, bởi khẩu hiệu của hãng máy tính bảng Phần Lan là “Connecting People” – kết nối tất cả mọi người chứ không phải là “kết nối người giàu ở Mỹ”. Đáng ngại hơn, văn hóa của người Phần Lan cũng không chuẩn y tạo ra một bộ máy marketing hữu hiệu như Apple, một cá tính như Steve Jobs trong ngày một ngày hai.
Bạn chẳng thể thịt chết một gã đồ sộ chỉ bằng một nhát dao độc nhất vô nhị. Thực tế, những năm trước và sau iPhone chứng kiến Nokia đạt tới đỉnh cao về kĩ nghệ. Năm 2006, N93 ban bố với nhiều tính năng thậm chí còn vượt mặt cả… iPhone 4 sau này. Siêu phẩm N95 của năm 2007 đạt doanh số lên tới 15 triệu chiếc! Bên cạnh N95, E90 Communicator biến giấc của giới người dùng chuyên nghiệp trở thành hiện thực nhờ vào kĩ năng biến hình từ một “thanh kẹo” Nokia thường ngày thành một chiếc điện thoại thông minh có bàn phím QWERTY vừa đủ.
Cuối năm 2008, Nokia lại đạt được chiến thắng khi chiếc 5800 XpressMusic ra đời và đạt doanh số lên tới 8 triệu chiếc chỉ trong vòng 12 04 tuần sau khi sản xuất. Người tiêu xài rõ ràng là có hứng thú với điện thoại thông minh chạm màn hình của Nokia. Tuy vậy, do là một vật phẩm giá rẻ, XpressMusic không được coi là một đòn đánh trực diện vào iPhone.
Nokia 5800 XpressMusic ban bố năm 2008
“Tôi không nghĩ những gì chúng ta đã thấy từ Apple sẽ bắt Nokia phải đổi thay cách nghĩ về tính ‘mở’, về phần mềm và mô hình kinh doanh của chúng tôi”, Kallasvuo khẳng định cứng nhắc về iPhone trước khi hấp tấp bám đuổi (và thất bại đớn đau) với N97.
Phải gần 2 năm rưỡi sau khi iPhone ra đời, tới 04 tuần 6/2009, Nokia có thể tung ra câu giải đáp chính thức dành cho Apple: mẫu đầu bảng N97.
Đây chính là thời khắc u tối quyết định tới số mệnh của Nokia sau này: so với iPhone và so với tất cả những chiếc Nokia trước đó, N97 đích thực là một thảm họa. Bất cứ một bài so sánh nào cũng cho thấy màn hình chạm màn hình của N97 quá chậm rãi và thỉnh thoảng còn chạm mặt lỗi. Bước sang năm thứ 2 với trọng tâm mới là chạm màn hình, Symbian vẫn còn quá nhiều bug. Di sản của giao diện bàn phím vẫn còn quá rõ ràng. Thiếu RAM và dung lượng bộ nhớ, áp dụng của N97 sẽ crash bỗng nhiên.
Thậm chí, Nokia đã phải đợi 6 04 tuần từ ngày ban bố mới có thể đưa N97 lên kệ mà vẫn chẳng thể giải quyết hết lỗi.
Cũng giống như thảm kịch của BlackBerry Storm hay Apple Newton, danh tiếng của Symbian sẽ chính thức bị phá hủy vì một vật phẩm tệ độc nhất vô nhị. Với Phố Wall, N97 là vật phẩm hoàn hảo nhất của Nokia, là nỗ lực đánh bại Apple ngay trên chính chiến trận chạm màn hình do Apple khai mạc. Nếu như ngay cả con át chủ bài ấy còn thất bại, Nokia còn có thể làm được gì hơn?
Đến cả phó chủ toạ của Nokia lúc đó là Anssi Vanjoki còn phải công nhận rằng vì các vấn đề trong khâu kiểm soát chất lượng phần mềm.
Quả thật, đó là cái bẫy của thời đại. Từ năm 2006 trở về trước, người dùng có nhẽ sẽ không quá nhọc lòng tới phần mềm, bởi xét cho cùng thì những chiếc Nokia, BlackBerry hay Samsung của thời đại tiền-iPhone vẫn mang tính cơ học nhiều hơn là số hóa, Internet-hóa. Thế rồi, với sự góp mặt của Apple và Google, vốn đều là các đơn vị rất mạnh về phần mềm, bản tính của cuộc chơi đã đổi thay. Bên dưới màn hình chạm màn hình điện dung, trải nghiệm phần mềm quyết định tất cả.
Người ta sẽ chóng vánh kêu gọi Nokia phải đổi thay. Ngay từ khi HTC và Motorola đạt được những chiến thắng trước tiên, báo giới và Phố Wall đã kêu gọi gã đồ sộ Phần Lan phải từ bỏ Symbian và chuyển sang Android. Cũng có những người khẳng định Nokia cần phải mua lại Palm, đơn vị chiếm đoạt hữu hệ điều hành dế yêu ngang tầm Android thời bấy giờ. Và đó là còn chưa kể tới một hệ điều hành chất lượng cao nhân Linux do chính Nokia sản xuất: Maemo 5.
“Một trong những người tiền phong của ngành hi-tech, Alan Kay, có rất nhiều câu nói để đời. Mới đây, tôi đọc được một câu lý giải cách Apple nhìn mọi việc: Những người đích thực nghiêm chỉnh đeo đuổi phần mềm cần phải tạo ra phần cứng của riêng họ”, Steve Jobs khẳng định tại Macworld 2007.
Nhưng gã hiệp sĩ nào cũng gàn dở. Tháng 6/2008, Nokia bỏ ra hàng tỷ USD để mua lại toàn cục quyền chiếm đoạt hữu Symbian Ltd. Thay vì tụ hợp sản xuất hệ điều hành này cho nhu cầu của riêng mình, Nokia lại thành lập một đơn vị phi lợi nhuận để mở mang kĩ năng tiếp cận của cả ngành kĩ nghệ viễn thông tới Symbian. Gã đồ sộ Phần Lan không muốn bỏ rơi cộng đồng các nhà sản xuất áp dụng đã hàng năm trời gắn bó với đứa con tinh thần của mình.
Symbian cũng không phải là không có tiềm năng. Trên nhiều góc cạnh, hệ điều hành của Nokia đi trước Apple một số bước: phải trải qua 3 thế hệ, iPhone OS mới có vừa đủ app, copy-paste và đa nhiệm, vốn đều là các tính năng đã hiện ra trên Symbian từ trước 2007. Và đó là còn chưa kể tới những lùm xùm xung loanh quanh Flash, kĩ nghệ khác lạ quan yếu với Internet của thập niên 2000 nhưng lại bị Steve Jobs cương quyết lãnh đạm.
Đáng nuối tiếc rằng Symbian không có chạm màn hình và cũng không nên có chạm màn hình. Từ version trước tiên ban bố vào năm 2008 cho tới Symbian^3 có hỗ trợ chạm màn hình đa điểm trên N8, hệ điều hành của Nokia vẫn liên tục mang tai mang tiếng xấu vì không tương thích với màn hình touch hay chip ARM xung nhịp cao. Triết lý cải tiến Symbian cho thích hợp với các nền móng mới buộc Nokia phải sản xuất chủ quyền từng phần nhỏ của hệ điều hành này và tới sát ngày sản xuất của N8 mới đem ghép lại cùng nhau. Đến thông thường cục, phần mềm Symbian vẫn bị chỉ trích là nguyên tố cản trở sức mạnh xử lý của N8.
Kết thúc quý đầu năm 2010, số lượng điện thoại thông minh Symbian bán ra vẫn cao hơn cả iPhone, Android và BlackBerry cộng lại. Thế nhưng, gã đồ sộ Phần Lan chỉ thu về vỏn vẹn 65 triệu Euro tiền lãi trên 9,5 tỷ Euro doanh thu. Lợi nhuận biên của giảm từ mức 21% của năm 2006 xuống còn 6% trong năm 2010. Chỉ trong vòng 1 năm, Symbian đã mất tới 10% thị phần.
Người dùng rõ ràng là đang ham muốn những chiếc máy tính bảng chạm màn hình. Tương lai không còn thuộc về Nokia.
Xen giữa N97 và N8, Nokia ban bố chiếc N900 chạy hệ điều hành Maemo 5 vào 04 tuần 9/2009. Đây có nhẽ là thành quả kĩ nghệ đáng kể nhất của đơn vị Phần Lan trong thời đại chuyển giao. Khác với Symbian, Maemo 5 bác ái Linux giống như Android, có trình phê chuẩn nhân Mozzila và thậm chí còn có nhiều tính năng giao diện ngang ngửa với Mac OS X cùng thời.
Tiềm năng chóng vánh trở thành thảm kịch. Chẳng hiểu vì lý do gì, Nokia lại không bắt tay cùng các nhà mạng Mỹ thực hành chiết khấu theo thuê bao cho N900, ngăn cản chiếc máy tính bảng này tới tay người dùng Mỹ theo cùng một cách Apple và AT&T đã sử dụng để phổ cập chiếc iPhone đắt đỏ. Bước sang năm 2010, đàn em của N900 vẫn không chịu ra đời. 1 năm sau, Nokia đã vội từ bỏ Maemo 5 để bắt tay cùng Intel ban bố một hệ điều hành mới có tên MeeGo.
Trong những 04 tuần trước tiên, MeeGo vẫn có mai sau. Sự kiện ban bố MeeGo được đón nhận vô cùng hăng hái tại MWC, 04 tuần 2/2010. Các đơn vị như Aminocom, Novell và AMD chóng vánh gia nhập liên minh MeeGo để đẩy nhanh quá trình đưa hệ điều hành này lên mọi nền móng, từ điện thoại thông minh tới TV. Tháng 8/2010, một bản mẫu của MeeGo (sau này trở thành N950) rò rỉ trên mạng.
N950 chạy MeeGo chỉ được sản xuất cho các nhà sản xuất.
Mọi thứ lại một lần nữa sụp đổ. Tháng 9/2010, thị phần điện thoại thông minh của Nokia chỉ còn lại 31%, CEO Olli-Pekka Kallasvuo bị thải hồi. Sau 6 04 tuần tại nhiệm, CEO mới Stephen Elop công nhận thảm cảnh của Nokia: Android đã vượt mặt thị phần điện thoại thông minh quốc tế của Nokia. Các đơn vị tài chính uy tín như Moody và Standard & Poor đánh tụt hạng tín dụng của hãng máy tính bảng Phần Lan. Tình cảm của người tiêu xài trên toàn cầu đã sút giảm đáng kể.
Ngày 8/2/2011, Stephen Elop gửi đi bức thư “giàn khoan cháy” huyền thoại để thức tỉnh Nokia: “Khi ngọn lửa tới gần, người con trai chỉ còn một số giây để quyết định. Ông ta có thể tiếp tục đứng trên giàn khoan và chấp thuận bị thiêu đốt. Ngoài ra, ông ta có thể nhảy đầm, 30 mét vào làn nước lạnh cóng…
Và ông ta nhảy đầm xuống. Trong cảnh ngộ thường ngày, sẽ chẳng ai nghĩ tới chuyện nhảy đầm vào làn nước lạnh cóng. Nhưng đây không phải là tình cảnh thường ngày – giàn khoan của ông ta đang cháy. Thế rồi ông ta sinh tồn cú nhảy đầm trên cao và làn nước lạnh cóng. Sau khi được cứu, ông ta nhận thấy tình cảnh ‘giàn khoan cháy’ đã đổi thay cách nghĩ suy, hành động của ông ta.
Nokia cũng đang đứng trên một giàn khoan cháy. Và chúng ta phải quyết định sẽ đổi thay như thế nào”.
Làn nước lạnh cóng của Nokia không có MeeGo. “Chúng ta đã dự trù rằng MeeGo sẽ là nền móng cho nhiều chiến thắng trên hoạt động mua bán điện thoại thông minh cao cấp. Tuy vậy, cứ đà này thì tới tới cuối năm 2011 Nokia sẽ chỉ có một vật phẩm MeeGo độc nhất vô nhị”, Elop khẳng định. Với tuyên bố cộng tác cùng Microsoft, Elop chính thức ra lệnh khai tử hệ điều hành nhân Linux của riêng mình.
Chiếc điện thoại thông minh MeeGo trước tiên và độc nhất vô nhị, Nokia N9 vẫn tới tay người dùng tại sự kiện Nokia Connection đơn vị vào 04 tuần 6/2011. Như một trò đùa của định mệnh, chiếc điện thoại thông minh bất hạnh này được đón nhận rất hăng hái trên cả hai góc cạnh phần cứng và phần mềm. Người mến mộ và các cựu viên chức thậm chí còn mở chiến dịch ký tên kêu gọi Elop nghĩ suy lại! Song, số mệnh đã được định đoạt: MeeGo phải chết để Nokia có thể tụ hợp độc nhất vô nhị vào Windows Phone.
Tháng 11/2011, danh mục Lumia của Nokia được khai mạc với Lumia 800, một mẫu điện thoại thông minh cao cấp chạy Windows Phone 7. Có thể nói không sai rằng, đây chính là điểm khai mạc cho một niềm kì vọng mới. Cuối cùng thì Lumia 800 vẫn là sự phối hợp của một gã đồ sộ có thế mạnh về phần cứng và một gã đồ sộ từng hàng chục năm thao túng cả trái đất.
Đáng nuối tiếc rằng ngay cả Microsoft cũng chẳng thể giúp cho Windows Phone thoát khỏi số mệnh thảm kịch của Palm OS, MeeGo, Symbian và BlackBerry 10. Tại thời điểm Nokia đặt cược vào Windows Phone, iPhone OS (nay đã được đổi tên thành iOS) và Android đều đã trưởng thành về mặt tính năng và đều đã hấp dẫn được phần đông các nhà sản xuất áp dụng trên toàn cầu. Các tín đồ mua Lumia chóng vánh nhận ra một sự thật đắng cay: hệ điều hành của họ quá thiếu tính năng và áp dụng so với Android.
Doanh số Nokia suy giảm tệ hại tới mức vào thời điểm giữa năm 2012, một cổ phiếu Nokia chỉ còn đáng giá 2 USD. Công ty đang tiến sát tới bờ vực vỡ nợ thì tới cuối năm đó, một niềm kì vọng mới hiện ra: Lumia 920 và Windows Phone 8. Cùng lúc, danh mục Asha được ban bố để tiến công vào hoạt động mua bán giá rẻ, thay thế cho các mẫu “dumb phone” nay đã trở thành bất nghĩa trong một trái đất tràn ngập những chiếc điện thoại thông minh Android giá 200 đô.
So với thất bại của thế hệ Windows Phone 7, chiến thắng của những chiếc Lumia chạy Windows Phone 8 đích thực đáng cổ vũ. Chất lượng gia công tuyệt hảo, các cải tiến về mặt kĩ nghệ để bắt kịp với Android về mặt cấu hình và tính năng đã giúp cho nhiều fan truyền thống của Nokia tới với chiếc Lumia trước tiên của họ. Từ Lumia 920, 928 và 925 tới chiếc Lumia 1020 siêu tuyệt hảo (camera 51MP), Nokia được tung hô là đơn vị số 1 trái đất về chất lượng camera điện thoại thông minh. Tình hình tài chính khởi đầu được cải thiện.
Một vị phó chủ toạ của Google lúc đó đưa ra lời mai mỉa về Microsoft và Nokia: “Hai con gà tây chẳng thể tạo ra một con đại bàng”.
Đáng nuối tiếc, cánh cửa áp dụng vẫn khép chặt. Trong hàng năm trời, Facebook cương quyết không đưa nền móng của mình lên WP8, những bài báo dạng như “Instagram liệu có đặt chân lên Windows Phone” hiện ra một 04 tuần một lần. Mặc dù Microsoft vẫn liên tục tăng thêm chất lượng cho các phục vụ dữ liệu độc quyền cho Windows Phone, các tín đồ Nokia vẫn chóng vánh nhận ra rằng máy tính bảng Lumia của họ chỉ là những lời hứa tiềm năng không bao giờ trở thành hiện thực.
Chính lúc này, chiếc Nokia chạy Android trước tiên mới khởi đầu được sản xuất. Đáng nuối tiếc, vai trò của dự án Nokia X không phải là để đưa Nokia quay về top 5 trái đất mà là để Microsoft buộc phải bỏ tiền ra cứu lấy đối tác độc nhất vô nhị còn lại của Windows Phone. Tháng 9/2013, Microsoft tuyên bố sẽ mua lại mảng thiết bị của Nokia với giá rẻ mạt: 7,3 tỷ USD.
Câu chuyện thảm kịch của Nokia tràn ngập những phút chốc “giá như”. Giá như Nokia chịu tới với Android ngay từ đầu. Giá như Symbian bị từ bỏ sớm hơn. Giá như Nokia không khai tử MeeGo. Giá như Nokia không “rước” người của Microsoft về làm chỉ huy.
Chưa đầy 1 năm sau khi lên nắm quyền, Satya Nadella thải hồi Stephen Elop. Từng phần nhân sự, máy móc và thương hiệu của Nokia bị Nadella bán đi hoặc thậm chí là xóa bỏ. “Rõ ràng là chúng ta đã để lỡ thời cơ dế yêu”, vị CEO của Microsoft công nhận vào cuối năm 2016.
Nhưng ngang trái thay, ước nguyện ý nghĩa nhất với Nokia của 10 năm sau nhìn lại sẽ phải là: Giá như N93, N97, 5800 XpressMusic, E71… đều thất bại thảm hại. Giá như iPhone bán được 50 triệu chiếc ngay trong quý đầu ban bố. Bi kịch lớn nhất của Nokia là ở chỗ khi đứng trên đỉnh dàn khoan, gã đồ sộ Phần Lan đã chẳng thể nhìn thấy những ngọn lửa âm ỉ đang từ từ bùng lên mạnh mẽ. Nếu Nokia hiểu rằng mai sau của máy tính bảng tính năng và điện thoại thông minh không-cảm-ứng đã khép lại ngay từ khi Steve Jobs ban bố iPhone vào ngày 9/1/2007, có nhẽ Nokia sẽ không vương vít Symbian tới như vậy. Có lẽ MeeGo đã ra đời sớm hơn để trở thành tiêu chuẩn của điện thoại thông minh thời đại mới. Có lẽ Nokia sẽ chính là kẻ thịt chết cả Android lẫn Windows Phone.
Đáng buồn thay, đó đều là những nguyện ước bất nghĩa cho dĩ vãng.
Theo Trí Thức Trẻ26/05/2017
